Zachowek. Komu przysługuje i w jaki sposób dochodzić swoich praw

Spadkobiercy ustawowi, mający prawo domagania się zachowku to małżonek, rodzice, dzieci, wnuki oraz prawnuki spadkodawcy. Wyżej wymienione osoby muszą być powołane do spadku w sposób formalny, np. poprzez stwierdzenie nabycia spadku, gdyż przynależność do grupy ustawowych spadkobierców umożliwia im domaganie się zachowku. Powyższe oznacza, że jeśli spadkodawca zapisał majątek osobie innej, niż jego najbliżsi krewni, to decyzja taka jest wiążąca. Jednak w tej sytuacji, jeśli jego najbliżsi krewni zostali w takim testamencie pominięci mają prawo do zachowku.

Można się o niego ubiegać także wtedy, kiedy najbliższy krewny spadkodawcy został uwzględniony w testamencie, lecz przypadająca na niego część jest mniejsza niż zachowek mu należny. Do zachowku mają prawo również dzieci zmarłego, które zostały adoptowane, czyli osoby przysposobione.

Natomiast zachowek nie przysługuje tym osobom, którzy zrzekli się dziedziczenia lub spadek odrzucili. Nie ma do niego prawa również małżonek po orzeczeniu separacji lub rozwodu albo też na skutek odsunięcia od dziedziczenia po złożeniu pozwu o separację czy rozwód z jego winy, jeśli tylko pozew taki jest uzasadniony. Spadkobiercy wydziedziczeni również nie mają prawa dochodzić zachowku. Art. 1008 kodeksu cywilnego stanowi, iż wydziedziczenie może dotyczyć tylko takiej osoby uprawnionej do zachowku, która dopuściła się względem spadkodawcy czy jego najbliższych przestępstwa przeciwko zdrowiu, życiu albo wolności w sposób umyślny czy też w uporczywy sposób postępuje sprzecznie z zasadami współżycia społecznego, lub też rażąco obraził cześć spadkodawcy i jego najbliższych albo nie dopełnia obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy.

Wielkość otrzymanego zachowku dokładnie określona jest w art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego. Jego wysokość zależy od osoby jakiej przysługuje. Zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi i rodzicom spadkodawcy – zstępnym małoletnim oraz trwale niezdolnym do pracy przysługuje 2/3 udziału spadkowego, który przysługiwałby im przy ustawowym dziedziczeniu. Pozostali uprawnieni mogą otrzymać ? wspomnianego udziału.

Pięć lat po ogłoszeniu testamentu przedawniają się roszczenia osób uprawnionych z tytułu zachowku. Sprawy takie są w pierwszej instancji rozpatrywane przez sądy rejonowe i okręgowe. Właściwość sądu jest zależna od wartości przedmiotu, który podlega sporowi. Jeśli przekracza on 75 000 złotych właściwym jest sąd okręgowy.