Coraz więcej klientów staje przed trudnym wyborem: przyjąć spadek, który obok mieszkania czy oszczędności niesie ze sobą kredyty i zaległe rachunki, czy może odrzucić dziedzictwo albo ułożyć sprawy zawczasu u notariusza? Jeśli właśnie zadajesz sobie takie pytania lub zastanawiasz się, czy długi po bliskiej osobie przejdą na Twoich zstępnych, ten artykuł powstał z myślą o Tobie.
Szukasz najlepszego adwokata w Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Wejherowie, Tczewie, Malborku lub w innych miastach województwa pomorskiego? Decyzje spadkowe wymagają rzetelnej wiedzy prawnej i doświadczenia w prowadzeniu spraw rodzinnych i majątkowych. Dobrze wykwalifikowany pełnomocnik pomoże Ci ocenić sytuację, zabezpieczyć interesy bliskich i wybrać optymalne rozwiązanie – czy będzie to odrzucenie spadku, zrzeczenie się dziedziczenia, czy przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza.
Dowiesz się z tego artykułu, kiedy odrzucenie spadku ma sens, czym dokładnie różni się od zrzeczenia się dziedziczenia, jak obie instytucje wpływają na długi spadkowe, dzieci i małżonka oraz jakie dokumenty warto przygotować, zanim podejmiesz ostateczną decyzję. Na końcu znajdziesz także rozbudowaną sekcję FAQ oraz praktyczny poradnik, który krok po kroku podpowie Ci, jak wybrać najlepszego adwokata w sprawach spadkowych.
Czym jest odrzucenie spadku, a czym zrzeczenie się dziedziczenia?
Odrzucenie spadku to formalne zrzeczenie się prawa do dziedziczenia po zmarłym – zarówno majątku, jak i ewentualnych długów, które można zrobić wyłącznie poprzez złożenie stosownego oświadczenia przed notariuszem lub w sądzie. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jak wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, “dla dochowania terminu wystarczające jest złożenie do sądu – przed jego upływem – wniosku o przyjęcie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, choćby do złożenia samego oświadczenia w toku postępowania doszło już po upływie 6-miesięcznego terminu” (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 maja 2021 r., sygn. I NSNc 76/21). Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Skutek jest taki, jakbyś nie dożył otwarcia spadku, a prawo dziedziczenia przechodzi na Twoich zstępnych, którzy mogą z kolei złożyć własne oświadczenia.
Kluczowe znaczenie ma właściwe określenie momentu, od którego liczy się sześciomiesięczny termin. Nie wystarczy sama świadomość śmierci spadkodawcy – spadkobierca musi dowiedzieć się o konkretnym tytule swojego powołania do spadku. W przypadku dziedziczenia ustawowego będzie to moment, gdy spadkobierca dowie się o śmierci spadkodawcy i o tym, że należy do kręgu spadkobierców ustawowych. Przy dziedziczeniu testamentowym termin liczy się od momentu powzięcia wiadomości o istnieniu testamentu i o powołaniu w nim do spadku.
Zrzeczenie się dziedziczenia to umowa między przyszłym spadkodawcą a jego przyszłym potencjalnym spadkobiercą ustawowym, na mocy której ów potencjalny spadkobierca dobrowolnie rezygnuje z dziedziczenia ustawowego, do którego doszłoby w razie śmierci drugiej strony umowy (spadkodawcy). Zgodnie z treścią art. 1048 Kodeksu cywilnego spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, “Kodeks cywilny nie zawiera zakazu zrzeczenia się dziedziczenia tylko do pewnej części spadku. Wprawdzie nie wszystko, co nie jest wyraźnie zakazane, jest dozwolone, jednak nie ma jurydycznych argumentów, które by wyłączały częściowe zrzeczenie się dziedziczenia” (Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 kwietnia 2004 r., sygn. III CK 353/02).
Zrzeczenie wyłącza Cię od dziedziczenia ustawowego i często także Twoich zstępnych, chyba że umowa stanowi inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Co istotne, zrzeczenie pozbawia Cię także prawa do zachowku po tym spadkodawcy, chociaż Sąd Najwyższy potwierdził, że “dopuszczalne jest zawarcie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku” (Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 lutego 2017 r., sygn. III CZP 110/16), co oznacza możliwość oddzielnego regulowania tych kwestii. Nie wyklucza jednak powołania Cię w testamencie, ponieważ dotyczy wyłącznie dziedziczenia ustawowego.
Obie instytucje są nieodwołalne w zwykłym trybie i nie można ich składać pod warunkiem ani z terminem. Ta nieodwołalność oznacza, że decyzja ma charakter definitywny i wymaga szczególnej rozwagi. W przypadku odrzucenia spadku jedyną możliwością zmiany decyzji jest wykazanie, że oświadczenie zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, co wymaga postępowania sądowego i zatwierdzenia przez sąd.
Podstawa prawna: art. 1012–1024 k.c. (odrzucenie spadku), art. 1048–1049 k.c. (zrzeczenie się dziedziczenia).
Kiedy nie przyjmować spadku i jakie są alternatywy?
Gdy długi przewyższają majątek albo nie znasz skali zadłużenia spadkodawcy, warto rozważyć odrzucenie lub przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. Decyzja ta powinna być poprzedzona gruntowną analizą sytuacji majątkowej spadkodawcy, uwzględniającą nie tylko oczywiste aktywa i pasywa, ale także potencjalne roszczenia, które mogą ujawnić się dopiero po czasie.
Odrzucenie minimalizuje ryzyko odpowiedzialności, ale powoduje, że Twoje dzieci automatycznie wchodzą do dziedziczenia. To szczególnie istotne w sytuacjach rodzinnych, gdzie małoletnie dzieci mogą zostać obciążone długami spadkowymi. W takich przypadkach konieczne jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego na złożenie oświadczenia w imieniu małoletnich, co wymaga przedstawienia pełnej dokumentacji uzasadniającej decyzję.
Alternatywą jest przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. W obu przypadkach do spadku po zmarłym wchodzi cały majątek wraz z ewentualnymi długami, istotną różnicą jest jednak to, że przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobiercy odpowiadają za ewentualne długi zmarłego tylko do wartości odziedziczonych aktywów, które wyznaczają stan czynny spadku. Pomaga w tym wykaz inwentarza sporządzony przez Ciebie albo spis inwentarza przygotowany przez komornika na Twój wniosek złożony w sądzie.
Wykaz inwentarza to dokument sporządzany przez spadkobiercę, który zawiera szczegółowe zestawienie wszystkich składników czynnych i biernych spadku. Musi być sporządzony z należytą starannością i zawierać wszystkie znane spadkobiercy elementy majątku i zobowiązań. Spis inwentarza to z kolei dokument urzędowy sporządzany przez komornika sądowego, który ma większą moc dowodową, ale wiąże się z wyższymi kosztami.
Jeśli spadkodawca jeszcze żyje i chcecie wspólnie ułożyć sukcesję rodzinną, rozważcie zrzeczenie się dziedziczenia w formie aktu notarialnego. To stabilizuje sytuację i porządkuje przyszłe roszczenia oraz ewentualne konflikty. Zrzeczenie może być szczególnie przydatne w sytuacjach, gdy spadkodawca prowadzi działalność gospodarczą obarczoną ryzykiem lub gdy w rodzinie istnieją napięcia mogące prowadzić do sporów spadkowych.
Podstawa prawna: art. 1031 k.c. (odpowiedzialność za długi przy przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza), art. 1032–1034 k.c. (spis i wykaz inwentarza).
Jak to wpływa na długi spadkowe i odpowiedzialność za nie?
Odrzucenie spadku i zrzeczenie się dziedziczenia wyłączają Twoją odpowiedzialność za długi, ponieważ nie stajesz się spadkobiercą. Jest to najradykalniejsza, ale i najskuteczniejsza forma ochrony przed zadłużeniem spadkowym. Oznacza to, że wierzyciele spadkodawcy nie mogą kierować swoich roszczeń przeciwko osobie, która skutecznie odrzuciła spadek lub wcześniej zrzekła się dziedziczenia.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje ograniczeniem odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe – oznacza to, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność wyłącznie do wartości czynnej spadku ustalonej w inwentarzu. Aby to realnie działało, potrzebny jest wykaz inwentarza sporządzony przez spadkobiercę albo spis inwentarza z udziałem komornika. Zgodnie z orzecznictwem, “zamieszczenie zastrzeżenia jest obowiązkiem sądu i następuje z urzędu; odnosi się też do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Obligatoryjność zamieszczenia takiego zastrzeżenia jest uzasadniona kodeksową zasadą ograniczenia egzekucji” (Rzecznik Praw Obywatelskich w skardze nadzwyczajnej, rozstrzygnięcie SN w sprawie I NSNc 745/21 z dnia 18 października 2022 r.).
Zgodnie z art. 1031 § 2 k.c., ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku, lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza, lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi. Podstęp oznacza świadome i celowe działanie mające na celu wprowadzenie w błąd co do rzeczywistego stanu spadku.
Szczególną uwagę należy zwrócić na sytuację, gdy spadkodawca był przedsiębiorcą. W takich przypadkach mogą istnieć zobowiązania, które ujawnią się dopiero po czasie – na przykład roszczenia z tytułu rękojmi, gwarancji, odpowiedzialności za szkody czy zobowiązania podatkowe. Dlatego też przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza może być bezpieczniejszą opcją niż przyjęcie wprost, nawet gdy na pierwszy rzut oka aktywa przewyższają pasywa.
Pamiętaj: gdy odrzucisz spadek, do dziedziczenia wchodzą Twoje dzieci. One także mają prawo przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza albo go odrzucić, z uwzględnieniem zasad opisanych poniżej. Jeśli dzieci są małoletnie, ich przedstawiciele ustawowi muszą uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na złożenie oświadczenia w ich imieniu.
Jak przebiega zrzeczenie się dziedziczenia przed notariuszem?
Zgodnie z treścią art. 1048 Kodeksu cywilnego spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Obie strony stawiają się u notariusza i składają zgodne oświadczenia woli.
Procedura rozpoczyna się od umówienia terminu u notariusza. Warto wcześniej skonsultować się z notariuszem co do treści przyszłej umowy, aby uniknąć nieporozumień podczas sporządzania aktu. Notariusz ma obowiązek wyjaśnić stronom skutki prawne zrzeczenia się dziedziczenia, w tym wpływ na prawa zstępnych i prawo do zachowku.
Zrzeczenie dotyczy wyłącznie dziedziczenia ustawowego – spadkodawca nadal może powołać Cię w testamencie. Oznacza to, że mimo zrzeczenia się dziedziczenia ustawowego, osoba ta może zostać spadkobiercą testamentowym, jeśli spadkodawca tak postanowi w swoim testamencie. Jest to istotna różnica w porównaniu z odrzuceniem spadku, które ma charakter bezwzględny.
Zrzeczenie się dziedziczenia może być jednak uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowę można rozwiązać wyłącznie za zgodą obu stron, także w formie aktu notarialnego. Po śmierci spadkodawcy nie ma już możliwości uchylenia zrzeczenia się dziedziczenia.
Do wizyty przygotuj dowód tożsamości oraz dane potrzebne do sporządzenia aktu. Notariusz wyjaśni Ci skutki prawne i zadba o poprawną treść dokumentu. Koszt sporządzenia aktu notarialnego zależy od wartości przedmiotu umowy, ale w przypadku zrzeczenia się dziedziczenia często stosuje się stawki minimalne.
Podstawa prawna: art. 1048–1049 k.c., art. 73 § 2 k.c. (sankcja nieważności za niezachowanie formy aktu notarialnego).
Czy można cofnąć decyzję o nieprzyjęciu spadku i jakie są skutki?
Co do zasady nie. Wyjątkiem jest błąd lub groźba, co wymaga zatwierdzenia przez sąd. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami: zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, “termin zawity do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku jest zachowany, gdy przed jego upływem sąd odbierze to oświadczenie i oświadczenie o odrzuceniu spadku” (Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 marca 2018 r., sygn. III CZP 110/17). Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.
Najczęściej spotykanym w praktyce błędem, pozwalającym na uchylenie się od skutków prawnych i odrzucenie spadku po terminie jest błąd co do składu masy spadkowej. O błędzie co do przedmiotu spadku można mówić jednak tylko wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności spadkobiercy, czy też, mówiąc inaczej, jest on usprawiedliwiony okolicznościami sprawy.
Pamiętać przy tym należy, że poprzestanie na pozbawionym konkretnych podstaw przypuszczeniu, dotyczącym stanu majątku spadkowego, nie może być uznane za błąd istotny, lecz za lekkomyślność, która nie stanowi podstawy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia (niezłożenia oświadczenia) woli na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli. Sąd oceni, czy błąd był usprawiedliwiony i istotny. Terminy procesowe są krótkie, dlatego warto działać szybko po ujawnieniu problemu.
Błąd musi być istotny, czyli taki, który miał decydujący wpływ na podjęcie decyzji o odrzuceniu lub przyjęciu spadku. Przykładem może być sytuacja, gdy spadkobierca nie wiedział o istnieniu znacznego majątku spadkodawcy, który został ukryty lub zatajony przez inne osoby. Z drugiej strony, zwykła nieznajomość prawa lub powierzchowna ocena sytuacji majątkowej nie będą stanowić podstawy do uchylenia się od skutków oświadczenia.
Groźba jako wada oświadczenia woli musi być bezprawna i na tyle poważna, że mogła wpłynąć na decyzję spadkobiercy. Może to być groźba użycia przemocy, zniszczenia mienia lub ujawnienia kompromitujących informacji. Groźba musi być rzeczywista i konkretna, a nie jedynie ogólnikowa.
Potwierdza to także orzecznictwo Sądu Najwyższego, który w postanowieniu z dnia 30 listopada 2017 r. (II CSK 172/12) wskazał, że “niewiedza spadkobiercy o stanie spadku musi być usprawiedliwiona okolicznościami sprawy”. Orzecznictwo podkreśla, że każda sytuacja wymaga indywidualnej oceny.
Postępowanie o zatwierdzenie uchylenia się od skutków oświadczenia jest postępowaniem nieprocesowym, w którym sąd bada okoliczności sprawy i ocenia, czy zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku. Wniosek należy złożyć w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Podstawa prawna: art. 1019 k.c., art. 84–88 k.c., art. 690 k.p.c. (postępowanie o zatwierdzenie uchylenia się).
Jakie dokumenty i dowody warto przygotować przed decyzją spadkową?
Zebranie pełnych informacji o majątku, długach i kręgu spadkobierców ułatwia świadomą i bezpieczną decyzję. Proces gromadzenia dokumentacji powinien być systematyczny i kompleksowy, ponieważ od jego dokładności zależy trafność podjętej decyzji spadkowej.
Oto lista dokumentów, które warto zgromadzić:
Dokumenty podstawowe: * Odpis aktu zgonu spadkodawcy – potrzebny do wszystkich formalności spadkowych * Testament, jeśli istnieje, oraz ewentualne aneksy lub inne dyspozycje testamentowe – należy sprawdzić u notariuszy i w Centralnym Rejestrze Testamentów * Akty stanu cywilnego spadkobierców ustawowych (akty urodzenia, małżeństwa) – niezbędne do ustalenia kręgu spadkobierców
Dokumenty dotyczące majątku: * Wykaz majątku: nieruchomości (wyciągi z ksiąg wieczystych), pojazdy, udziały w spółkach, konta bankowe, dyspozycje na wypadek śmierci, polisy, fundusze (IKE/IKZE), ruchomości o większej wartości * Dokumenty własności i dokumenty potwierdzające prawa rzeczowe – umowy kupna-sprzedaży, darowizny, akty notarialne * Wyceny nieruchomości i innych składników majątku, jeśli są dostępne
Dokumenty dotyczące zobowiązań: * Informacje o długach: umowy kredytowe, karty kredytowe, pożyczki prywatne, zaległości publicznoprawne (ZUS, US), pisma od wierzycieli, ewentualne postępowania egzekucyjne * Wyciągi z Krajowego Rejestru Długów i Biura Informacji Kredytowej * Dokumenty dotyczące prowadzonej działalności gospodarczej, jeśli spadkodawca był przedsiębiorcą
Dokumenty ubezpieczeniowe i finansowe: * Polisy ubezpieczeniowe na życie i majątkowe – szczególnie istotne są polisy z uposażeniem na wypadek śmierci * Umowy bankowe, w tym dyspozycje na wypadek śmierci * Dokumenty dotyczące funduszy emerytalnych i inwestycyjnych
Dokumenty potwierdzające spłaty i rozliczenia: * Dowody potwierdzające spłaty, potrącenia, cesje lub przedawnienie roszczeń * Dokumenty dotyczące wzajemnych rozliczeń między spadkodawcą a spadkobiercami * Ewentualne umowy o zrzeczenie się dziedziczenia zawarte za życia spadkodawcy
Im więcej informacji zdobędziesz przed upływem 6-miesięcznego terminu, tym większa szansa, że wybierzesz najlepsze rozwiązanie dla siebie i swoich bliskich. Warto również skonsultować się z doświadczonym prawnikiem, który pomoże ocenić zebraną dokumentację i doradzić optymalne rozwiązanie.
Szczególną uwagę należy zwrócić na dokumenty, które mogą ujawnić ukryte zobowiązania lub aktywa. Czasami spadkodawca mógł być poręczycielem cudzych długów, współwłaścicielem nieruchomości czy udziałowcem w spółkach, co może znacząco wpłynąć na bilans spadku.
Jak decyzje w sprawie spadku wpływają na prawa dzieci i małżonka?
Odrzucenie przez rodzica powoduje, że jego dzieci wchodzą do dziedziczenia. W przypadku małoletnich złożenie oświadczenia w ich imieniu co do zasady wymaga zgody sądu rodzinnego. Termin na odrzucenie spadku przez dalszych spadkobierców wynosi 6 miesięcy od momentu, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, czyli od dnia śmierci zmarłego lub od momentu, w którym dowiedział się, że ktoś przed nim odrzucił spadek.
Mechanizm dziedziczenia w przypadku odrzucenia spadku przez rodzica jest automatyczny – dzieci nie muszą składać odrębnych oświadczeń o przyjęciu spadku, aby stać się spadkobiercami. Stają się nimi z mocy prawa w momencie odrzucenia spadku przez rodzica. Mają jednak prawo do złożenia własnych oświadczeń o odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o swoim powołaniu.
W przypadku małoletnich dzieci sytuacja jest bardziej skomplikowana. Zgodnie z art. 101 k.r.o., przedstawiciel ustawowy nie może bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonać w imieniu małoletniego czynności prawnej dotyczącej przyjęcia lub odrzucenia spadku. Sąd opiekuńczy wydaje zgodę po zbadaniu, czy czynność leży w interesie małoletniego. Jak podkreślił Sąd Najwyższy, “złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka, a zatem dokonanie jej bez uprzedniej zgody sądu opiekuńczego pociąga za sobą nieważność tego rodzaju oświadczenia” (Sąd Najwyższy w postanowieniu, sygnatura: brak pełnej sygnatury w artykule).
Ważne: Sąd Najwyższy wyjaśnił, że niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich dzieci było wynikiem niewystarczającej staranności opiekunów, większość osób nie posiada przecież fachowej wiedzy prawniczej, niemniej każdy jest zobowiązany do zachowania należytej staranności w swoim działaniu. Rodzice mieli świadomość, że muszą uzyskać zgodę sądu na złożenie w imieniu córek oświadczenia o odrzuceniu spadku, nic więc nie stało na przeszkodzie, aby zgłębili tę materię dokładniej i skutecznie odrzucili spadek w imieniu córek. Ich zachowaniu nie należy więc przypisać znamion błędu istotnego, a jedynie lekkomyślność, która nie stanowi podstawy do uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia. (postanowienie SN sygn. akt CSK 136/25)
Zrzeczenie zawarte za życia spadkodawcy może wyłączyć z dziedziczenia także zstępnych zrzekającego się, jeśli tak postanowicie w umowie notarialnej. Jest to istotna różnica w porównaniu z odrzuceniem spadku, gdzie dzieci automatycznie wchodzą w miejsce rodzica. W umowie o zrzeczenie się dziedziczenia można precyzyjnie określić, czy skutki mają objąć tylko zrzekającego się, czy również jego zstępnych.
Małżonek zachowuje ustawowe prawa do spadku, chyba że istnieje ważny testament. Jeżeli osoba uprawniona do zachowku została pominięta lub jej udział jest niższy niż wynikający z przepisów, może dochodzić zachowku zgodnie z ustawą. Małżonek dziedziczy zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego, niezależnie od decyzji innych spadkobierców o odrzuceniu spadku.
Szczególną uwagę należy zwrócić na sytuację, gdy w rodzinie są zarówno małoletnie, jak i pełnoletnie dzieci. Każde z nich może podjąć niezależną decyzję co do spadku, co może prowadzić do sytuacji, gdy część spadkobierców przyjmuje spadek, a część go odrzuca. W takich przypadkach udział w spadku tych, którzy go przyjęli, zwiększa się proporcjonalnie.
Podstawa prawna: art. 98 i 101 k.r.o. (reprezentacja małoletnich), art. 156–162 k.r.o. (zgoda sądu opiekuńczego), art. 991–1011 k.c. (zachowek).
Jak wybrać najlepsze rozwiązanie w mojej sytuacji?
Kluczowe jest porównanie wartości aktywów i długów oraz ocena ryzyka, także dla dzieci. Decyzja spadkowa powinna być poprzedzona gruntowną analizą nie tylko bieżącej sytuacji majątkowej, ale także potencjalnych konsekwencji dla przyszłości rodziny.
Zadaj sobie kilka kluczowych pytań:
Analiza majątku i zobowiązań: * Czy znam pełny stan majątku i zobowiązań spadkodawcy? * Czy mam dostęp do wszystkich dokumentów finansowych i prawnych? * Czy istnieją ukryte zobowiązania, które mogą ujawnić się w przyszłości? * Czy spadkodawca prowadził działalność gospodarczą, która może generować przyszłe roszczenia?
Sytuacja rodzinna: * Czy w rodzinie są małoletni spadkobiercy, których prawa i dobro należy chronić? * Jak moja decyzja wpłynie na sytuację prawną i finansową dzieci? * Czy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu postępowania ze spadkiem? * Czy istnieją konflikty rodzinne, które mogą komplikować postępowanie spadkowe?
Aspekty czasowe i proceduralne: * Czy chcę ograniczyć odpowiedzialność za długi i jaki mam czas na działanie? * Czy jestem w stanie zebrać pełną dokumentację przed upływem 6-miesięcznego terminu? * Czy mam pełen dostęp do dokumentacji spadkowej, czy wierzyciele są już aktywni? * Czy potrzebuję zgody sądu opiekuńczego dla małoletnich dzieci?
Strategie postępowania:
Gdy długi wyraźnie przeważają nad aktywami, odrzucenie bywa rozsądne. Jest to rozwiązanie radykalne, ale skuteczne w ochronie przed zadłużeniem. Należy jednak pamiętać, że odrzucenie powoduje przejście spadku na dzieci, które również będą musiały podjąć decyzję.
Gdy sytuacja jest niepewna, bezpieczniejsze może być przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza i szybkie sporządzenie wykazu lub spisu inwentarza. To rozwiązanie pozwala na zachowanie kontroli nad spadkiem przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka finansowego.
Jeśli spadkodawca żyje i chcecie ułożyć dziedziczenie w rodzinie, rozważcie zrzeczenie się dziedziczenia u notariusza. To rozwiązanie pozwala na planowanie sukcesji i uniknięcie przyszłych konfliktów.
W przypadkach szczególnie skomplikowanych, gdy spadek obejmuje działalność gospodarczą, nieruchomości komercyjne lub znaczne zobowiązania, warto rozważyć skorzystanie z pomocy zespołu specjalistów – prawnika, biegłego rewidenta, rzeczoznawcy majątkowego.
Kancelaria Adwokacka Wojciecha Borowika prowadzi kompleksową obsługę spraw spadkowych na terenie całej Polski: przygotowuje oświadczenia, reprezentuje przed sądem i wspiera w negocjacjach z wierzycielami i współspadkobiercami, także online i w trybie hybrydowym. Decyzje spadkowe rzutują na majątek i bezpieczeństwo Twoich bliskich na lata. Warto działać świadomie, z pełnym obrazem aktywów i długów oraz z planem dla dzieci i małżonka. Przemyśl wybór, zanim miną ustawowe terminy, i sięgnij po wsparcie doświadczonego pełnomocnika, gdy masz wątpliwości.
Umów konsultację w sprawie spadku i wybierz najbezpieczniejsze rozwiązanie dla siebie i swojej rodziny.
Jak wybrać najlepszego adwokata w sprawach spadkowych? Praktyczny poradnik
Decyzja o wyborze adwokata w sprawach spadkowych to krok, który może zadecydować o przyszłości Twoich finansów i spokoju rodziny. Jak znaleźć prawnika, któremu możesz zaufać i który poprowadzi Twoją sprawę skutecznie i profesjonalnie? Poniżej znajdziesz najważniejsze kryteria i cechy, na które warto zwrócić uwagę.
1. Specjalizacja w prawie spadkowym i rodzinnym
Prawo spadkowe to nie tylko przepisy Kodeksu cywilnego, ale także zagadnienia z zakresu prawa rodzinnego, podatkowego, rzeczowego i postępowania cywilnego. Najlepszy adwokat w sprawach spadkowych to ten, kto regularnie prowadzi sprawy tego typu i zna aktualne orzecznictwo sądów, w tym Sądu Najwyższego.
Specjalizacja w prawie spadkowym oznacza nie tylko znajomość przepisów, ale także praktyczne doświadczenie w rozwiązywaniu skomplikowanych sytuacji spadkowych. Doświadczony prawnik wie, jak radzić sobie z przypadkami, gdy spadek obejmuje działalność gospodarczą, nieruchomości za granicą, udziały w spółkach czy skomplikowane zobowiązania finansowe.
Upewnij się, że prawnik, z którym rozmawiasz:
- Specjalizuje się w sprawach spadkowych i zna różnice między odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się dziedziczenia.
- Prowadzi postępowania spadkowe w sądach i u notariuszy na co dzień.
- Potrafi wyjaśnić, kiedy lepiej odrzucić spadek, a kiedy przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza.
- Ma doświadczenie w prowadzeniu spraw z udziałem małoletnich spadkobierców.
- Zna procedury uzyskiwania zgody sądu opiekuńczego.
2. Umiejętność wyjaśnienia różnic między odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się dziedziczenia
Dobry adwokat z Gdańska, Gdyni, Sopotu, Wejherowa, Tczewa, Malborka czy innego miasta województwa pomorskiego powinien jasno i zrozumiale przedstawić Ci obie instytucje oraz ich konsekwencje prawne i finansowe:
Odrzucenie spadku to oświadczenie składane po śmierci spadkodawcy – przed notariuszem lub w sądzie – w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania do spadku (art. 1015 k.c.). Skutek: jesteś traktowany, jakbyś nie dożył otwarcia spadku, a Twoje miejsce zajmują zstępni (dzieci, wnuki).
Zrzeczenie się dziedziczenia to umowa zawierana za życia spadkodawcy w formie aktu notarialnego (art. 1048 k.c.). Wyłącza Cię od dziedziczenia ustawowego oraz – co do zasady – pozbawia prawa do zachowku. Może objąć także Twoich zstępnych, chyba że umowa stanowi inaczej.
Adwokat powinien podkreślić kluczowe różnice:
- Odrzucenie spadku jest jednostronną czynnością prawną, natomiast zrzeczenie to umowa dwustronna, która wymaga zgody obu stron.
- Odrzucenie nie pozbawia prawa do zachowku (chyba że istnieją przesłanki wydziedziczenia), natomiast zrzeczenie – co do zasady tak.
- Zrzeczenie dotyczy tylko dziedziczenia ustawowego, więc spadkodawca nadal może powołać Cię w testamencie.
- Skutki dla zstępnych: przy odrzuceniu spadku dzieci automatycznie wchodzą do dziedziczenia i mogą złożyć własne oświadczenia, przy zrzeczeniu mogą zostać objęte umową lub wyłączone – zależy od treści aktu notarialnego.
- Terminy: odrzucenie spadku ma sztywny termin 6 miesięcy, zrzeczenie można zawrzeć w dowolnym momencie za życia spadkodawcy.
3. Doradztwo w zakresie analizy wartości majątku i długów
Profesjonalny prawnik nie poprzestanie na formalnym złożeniu oświadczenia. Powinien pomóc Ci zebrać dokumentację i oszacować bilans spadku w sposób kompleksowy i systematyczny:
Analiza aktywów: * Zestawienie aktywów: nieruchomości, pojazdy, udziały w spółkach, konta bankowe, polisy, fundusze, ruchomości * Ocena wartości poszczególnych składników majątku * Identyfikacja aktywów, które mogą być trudne do zrealizowania * Analiza praw i obciążeń związanych z nieruchomościami
Analiza pasywów: * Zestawienie pasywów: kredyty, pożyczki, karty kredytowe, zaległości publicznoprawne, egzekucje komornicze * Weryfikacja aktualności i wysokości zobowiązań * Ocena możliwości przedawnienia, umorzenia lub częściowej spłaty długów * Identyfikacja zobowiązań warunkowych i przyszłych
Ocena ryzyka: * Ocena, czy długi przewyższają wartość majątku oraz analiza możliwości ich przedawnienia, umorzenia lub częściowej spłaty * Analiza ryzyka ujawnienia się dodatkowych zobowiązań w przyszłości * Ocena wpływu decyzji spadkowej na sytuację rodzinną i finansową
Adwokat powinien doradzić Ci, czy lepiej odrzucić spadek, przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza, czy może przyjąć wprost (jeśli majątek znacznie przewyższa długi i chcesz szybko dysponować aktywami).
4. Pomoc w zebraniu niezbędnej dokumentacji
Adwokat powinien wskazać Ci, jakie dokumenty są potrzebne do podjęcia świadomej decyzji spadkowej i pomóc w ich systematycznym gromadzeniu:
Dokumenty podstawowe: * Odpis aktu zgonu spadkodawcy * Testament i ewentualne aneksy – sprawdzenie w Centralnym Rejestrze Testamentów * Akty stanu cywilnego spadkobierców (urodzenia, małżeństwa)
Dokumenty majątkowe: * Wyciągi z ksiąg wieczystych nieruchomości * Umowy kupna-sprzedaży, darowizny, akty notarialne * Dokumenty dotyczące pojazdów, udziałów w spółkach * Wyciągi z kont bankowych, umowy bankowe
Dokumenty dotyczące zobowiązań: * Umowy kredytowe, karty, pożyczki * Pisma od wierzycieli, postanowienia o zabezpieczeniu roszczeń, tytuły wykonawcze * Dokumenty z ZUS, Urzędu Skarbowego * Wyciągi z KRD i BIK
Dokumenty ubezpieczeniowe i finansowe: * Polisy ubezpieczeniowe, dyspozycje na wypadek śmierci, umowy IKE/IKZE * Dokumenty dotyczące funduszy emerytalnych i inwestycyjnych
Dokumenty potwierdzające rozliczenia: * Dowody spłat, potrąceń, przedawnienia roszczeń * Dokumenty dotyczące wzajemnych rozliczeń * Ewentualne umowy o zrzeczenie się dziedziczenia
Dobry prawnik zadba o to, byś miał pełen obraz sytuacji przed upływem 6-miesięcznego terminu i pomoże zidentyfikować dokumenty, które mogą ujawnić ukryte zobowiązania lub aktywa.
5. Wyjaśnienie skutków prawnych odrzucenia lub zrzeczenia się spadku
Najlepszy adwokat w sprawach spadkowych w Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Wejherowie, Tczewie, Malborku i w całym województwie pomorskim to taki, który transparentnie przedstawi Ci wszystkie konsekwencje Twojej decyzji:
Kto przejmuje spadek? Jeśli odrzucisz, w Twoje miejsce wejdą zstępni lub dalsi spadkobiercy w kolejności dziedziczenia ustawowego. Jeśli odrzucą wszyscy uprawnieni spadkobiercy, spadek przejmie gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa.
Jakie są uprawnienia dzieci i małżonka? Dzieci mogą złożyć własne oświadczenia (z zgodą sądu, jeśli są małoletnie). Małżonek dziedziczy według ustawy lub testamentu, niezależnie od decyzji innych spadkobierców.
Jak wygląda kwestia odpowiedzialności za długi? * Przy odrzuceniu nie odpowiadasz wcale za długi spadkowe * Przy przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza – tylko do wartości aktywów ustalonych w wykazie/spisie inwentarza * Przy przyjęciu wprost – całym swoim majątkiem, bez ograniczeń
Czy można cofnąć decyzję? Tylko w wyjątkowych przypadkach: błąd lub groźba i zatwierdzenie przez sąd (art. 1019 k.c.). Orzecznictwo podkreśla, że lekkomyślność lub nieznajomość prawa nie usprawiedliwiają uchylenia się od skutków oświadczenia.
7. Pomoc w sporządzeniu wykazu lub spisu inwentarza
Jeśli zdecydujesz się przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, kluczowe znaczenie ma sporządzenie wykazu lub spisu inwentarza. Adwokat powinien:
Wyjaśnić różnice między formami inwentarza: * Wykaz inwentarza to dokument sporządzany przez spadkobiercę (złożony w sądzie na formularzu lub przed notariuszem w protokole) * Spis inwentarza to dokument urzędowy przygotowany przez komornika sądowego * Spis komornika jest droższy, ale bardziej szczegółowy i ma większą moc dowodową
Doradzić optymalną formę: * Która forma będzie lepsza w Twojej konkretnej sytuacji * Jakie są koszty i terminy sporządzenia każdej z form * Jak przygotować się do sporządzenia spisu przez komornika
Pomóc w zebraniu dokumentacji: * Pomóc w zebraniu pełnej dokumentacji aktywów i pasywów * Sprawdzić kompletność i aktualność dokumentów * Zidentyfikować składniki majątku, które mogą być trudne do wyceny
Ostrzec przed błędami: * Ostrzec przed skutkami podstępnego pominięcia składników majątku lub wykazania nieistniejących długów – wtedy tracisz ograniczenie odpowiedzialności (art. 1031 § 2 k.c.) * Wyjaśnić, co oznacza “podstęp” w rozumieniu prawa * Doradzić, jak uniknąć przypadkowych błędów w inwentarzu
8. Doświadczenie lokalne i znajomość specyfiki regionu
Jeśli szukasz adwokata w Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Wejherowie, Tczewie, Malborku lub w innych miastach województwa pomorskiego, warto zwrócić uwagę na znajomość lokalnych sądów, notariuszy i urzędów. Doświadczony prawnik wie:
O procedurach sądowych: * Który sąd rejonowy jest właściwy w Twojej sprawie (ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy) * Jak szybko działa konkretny wydział rodzinny i opiekuńczy, jeśli potrzebna jest zgoda na odrzucenie spadku przez małoletnich * Jakie są lokalne praktyki i preferencje poszczególnych sędziów * Jak skutecznie komunikować się z
O urzędach i instytucjach: * Jak uzyskać szybki dostęp do dokumentacji z ksiąg wieczystych prowadzonych przez wydziały ksiąg wieczystych sądów w Gdańsku, Gdyni, Wejherowie czy Tczewie * Gdzie i jak sprawdzić informacje o zadłużeniu spadkodawcy * Jak skutecznie komunikować się z urzędami skarbowymi i ZUS-em w regionie
10. Dostępność i wsparcie online dla klientów z całej Polski
Współczesna praktyka prawna nie ogranicza się do tradycyjnej kancelarii. Dobry adwokat oferuje:
Konsultacje zdalne: * Konsultacje online (przez telefon, wideorozmowę, komunikatory) * Możliwość omówienia sprawy bez konieczności osobistej wizyty * Elastyczne godziny konsultacji dostosowane do potrzeb klienta
Obsługa dokumentów: * Przygotowanie pełnomocnictw i oświadczeń zdalnie * Możliwość przesyłania dokumentów drogą elektroniczną * Szybkie opiniowanie otrzymanych dokumentów
Reprezentacja hybrydowa: * Reprezentację przed sądami i urzędami w trybie hybrydowym * Możliwość uczestniczenia w rozprawach online, gdy prawo na to pozwala * Załatwianie formalności bez konieczności obecności klienta
Komunikacja: * Szybki kontakt mailowy i możliwość bieżącego monitorowania sprawy * Regularne informowanie o postępach w sprawie * Dostępność w pilnych sprawach
Dzięki temu nawet jeśli mieszkasz w innym regionie Polski, możesz skorzystać z pomocy specjalisty z Trójmiasta, który zna lokalne procedury i ma doświadczenie w prowadzeniu spraw spadkowych.
Wybierając adwokata do swojej sprawy spadkowej zwróć uwagę na:
✅ Specjalizację i doświadczenie – prawnik powinien regularnie prowadzić sprawy spadkowe i znać najnowsze orzecznictwo ✅ Umiejętność jasnego wyjaśnienia różnic między odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się dziedziczenia oraz ich konsekwencji ✅ Kompleksowe podejście – pomoc w analizie wartości majątku i długów spadkowych, nie tylko formalne czynności ✅ Wsparcie dokumentacyjne – pomoc w zebraniu pełnej dokumentacji i przygotowaniu do podjęcia decyzji ✅ Przejrzystość – jasne przedstawienie skutków prawnych każdej decyzji dla wszystkich członków rodziny ✅ Znajomość procedur – wiedza o tym, kiedy potrzebna jest zgoda sądu rodzinnego i jak ją skutecznie uzyskać ✅ Praktyczne doświadczenie – umiejętność sporządzania wykazu lub zlecania spisu inwentarza ✅ Znajomość regionu – orientacja w lokalnych sądach, notariuszach i procedurach w województwie pomorskim ✅ Nowoczesność – dostępność online i możliwość prowadzenia sprawy zdalnie dla klientów z całej Polski
Adwokat Wojciech Borowik reprezentuje powyższe kryteria. Jego praktyka obejmuje kompleksową obsługę spraw spadkowych: od konsultacji i analizy dokumentacji, przez przygotowanie oświadczeń i reprezentację przed sądem, po negocjacje z wierzycielami i współspadkobiercami. Działając w Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Wejherowie, Tczewie, Malborku i na terenie całego województwa pomorskiego, a także online dla klientów z całej Polski, adwokat Borowik zapewnia profesjonalną pomoc prawną dostosowaną do Twoich potrzeb i sytuacji rodzinnej.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania o odrzucenie spadku i zrzeczenie się dziedziczenia
1. Czym różni się odrzucenie spadku od zrzeczenia się dziedziczenia?
Odrzucenie spadku to oświadczenie składane po śmierci spadkodawcy (przed notariuszem lub w sądzie, w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania). Zrzeczenie się dziedziczenia to umowa zawierana za życia spadkodawcy w formie aktu notarialnego. Odrzucenie jest jednostronne, zrzeczenie wymaga zgody obu stron. Zrzeczenie dotyczy tylko dziedziczenia ustawowego, więc spadkodawca może nadal powołać zrzekającego się w testamencie.
2. Ile mam czasu na odrzucenie spadku?
Masz 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o tytule swojego powołania do spadku (art. 1015 § 1 k.c.). Dla spadkobierców w dalszej kolejności (np. gdy pierwsi odrzucili) termin liczy się od dnia, w którym dowiedzieli się o odrzuceniu spadku przez poprzedników. Termin jest sztywny i nie podlega przywróceniu w zwykłym trybie.
3. Czy mogę odrzucić spadek po upływie 6 miesięcy?
Co do zasady nie. Wyjątkowo możesz uchylić się od skutków niezłożenia oświadczenia, jeśli działałeś pod wpływem błędu lub groźby. Wymaga to zatwierdzenia przez sąd (art. 1019 k.c.). Orzecznictwo podkreśla, że błąd musi być istotny i usprawiedliwiony okolicznościami – nieznajomość prawa lub lekkomyślność nie wystarczą. Postępowanie jest skomplikowane i nie gwarantuje sukcesu.
4. Co się stanie, jeśli nie złożę żadnego oświadczenia?
Od 18 października 2015 r. brak oświadczenia w terminie 6 miesięcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 k.c.). Oznacza to, że odpowiadasz za długi spadkowe tylko do wartości aktywów ustalonych w wykazie lub spisie inwentarza. Musisz jednak sporządzić taki wykaz lub zlecić spis inwentarza, aby ograniczenie odpowiedzialności było skuteczne.
5. Czy odrzucenie spadku chroni mnie przed długami?
Tak, odrzucenie spadku wyłącza Cię od dziedziczenia i zwalnia z odpowiedzialności za długi spadkowe. Pamiętaj jednak, że w Twoje miejsce wchodzą Twoje dzieci, które także mogą złożyć oświadczenia (w tym odrzucić spadek). Jeśli dzieci są małoletnie, potrzebna będzie zgoda sądu opiekuńczego na złożenie oświadczenia w ich imieniu.
6. Co to jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza?
To forma przyjęcia spadku, przy której odpowiadasz za długi spadkowe tylko do wartości aktywów spadku ustalonej w wykazie lub spisie inwentarza (art. 1031 k.c.). Nie odpowiadasz więc swoim majątkiem osobistym ponad wartość odziedziczonych składników. Kluczowe jest rzetelne sporządzenie inwentarza – podstępne pominięcie aktywów lub wykazanie nieistniejących długów powoduje utratę ograniczenia odpowiedzialności.
7. Czy mogę zrzec się dziedziczenia, jeśli spadkodawca jeszcze żyje?
Tak, możesz zawrzeć umowę o zrzeczenie się dziedziczenia w formie aktu notarialnego (art. 1048 k.c.). Umowa wyłącza Cię od dziedziczenia ustawowego i co do zasady pozbawia prawa do zachowku. Możesz jednak w umowie zastrzec wyjątki, np. zachowanie prawa do zachowku lub wyłączenie skutków dla Twoich dzieci.
8. Czy zrzeczenie się dziedziczenia dotyczy także moich dzieci?
Co do zasady tak, chyba że w umowie notarialnej postanowicie inaczej (art. 1049 k.c.). Możecie ograniczyć skutki tylko do osoby zrzekającej się, pozostawiając dzieciom prawo do dziedziczenia po przyszłym spadkodawcy. To jedna z najważniejszych kwestii do przemyślenia przy zawieraniu umowy o zrzeczenie się dziedziczenia.
9. Czy mogę odwołać zrzeczenie się dziedziczenia?
Tak, ale tylko za zgodą obu stron (przyszłego spadkodawcy i zrzekającego się) i w formie aktu notarialnego. Po śmierci spadkodawcy nie można już uchylić skutków zrzeczenia. Dlatego decyzja o zrzeczeniu się dziedziczenia wymaga szczególnej rozwagi i analizy długoterminowych konsekwencji.
11. Gdzie szukać najlepszego adwokata w sprawach spadkowych w województwie pomorskim?
Adwokat Wojciech Borowik, działający w Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Wejherowie, Tczewie, Malborku i w innych miastach województwa pomorskiego, to ceniony specjalista z zakresu prawa spadkowego. Prowadzi sprawy spadkowe, przygotowuje oświadczenia, reprezentuje przed sądem i wspiera w negocjacjach na terenie całej Polski, także online. Jeżeli szukasz najlepszego prawnika w sprawach dotyczących spadków, warto się z nim skontaktować.
12. Czy adwokat pomoże mi w sporządzeniu wykazu lub spisu inwentarza?
Tak, doświadczony adwokat pomoże Ci zebrać pełną dokumentację, przygotować wykaz inwentarza lub złożyć wniosek o sporządzenie spisu inwentarza przez komornika. Pomoże też uniknąć błędów, które mogłyby pozbawić Cię ograniczenia odpowiedzialności. Adwokat doradzi również, która forma inwentarza będzie lepsza w Twojej konkretnej sytuacji.
13. Czy mogę skorzystać z pomocy prawnej online?
Tak, Kancelaria Adwokacka Wojciecha Borowika oferuje konsultacje i obsługę spraw spadkowych online, dla klientów z całej Polski. Możesz umówić się na wideokonferencję, przesłać dokumenty mailowo i uzyskać profesjonalną pomoc bez konieczności osobistej wizyty w kancelarii. Wiele czynności można załatwić zdalnie, co oszczędza czas i koszty.
14. Jakie koszty wiążą się z odrzuceniem spadku?
Odrzucenie spadku w sądzie wiąże się z opłatą 100 zł. U notariusza koszt wynosi maksymalnie 50 zł plus 23% VAT oraz koszty wypisów – łącznie około 60–70 zł. Do tego dochodzą koszty pomocy prawnej, jeśli korzystasz z adwokata. W przypadku potrzeby uzyskania zgody sądu opiekuńczego dla małoletnich, należy doliczyć opłatę od wniosku (50 zł).
15. Czy mogę odrzucić tylko część spadku?
Nie. Oświadczenie o odrzuceniu spadku musi dotyczyć całości spadku, chyba że dziedziczysz na podstawie różnych tytułów (np. ustawowego i testamentowego) lub z tytułu przyrostu (art. 1013 k.c.). W takich przypadkach możesz odrzucić spadek z jednego tytułu, a przyjąć z innego.
16. Co się stanie, jeśli wszyscy spadkobiercy odrzucą spadek?
Spadek przejmie gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa. Gmina lub Skarb Państwa odpowiadają za długi spadkowe tylko do wartości aktywów spadkowych. Wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń, ale tylko w granicach wartości przejętego majątku.
18. Czy mogę dziedziczyć po kimś, kto zrzekł się dziedziczenia?
Jeśli osoba zrzekła się dziedziczenia w umowie notarialnej i skutki obejmują jej zstępnych, to nie dziedziczysz. Jeśli umowa wyłącza tylko zrzekającego się, możesz dziedziczyć jako jego zstępny. Wszystko zależy od treści umowy o zrzeczenie się dziedziczenia – dlatego tak ważne jest precyzyjne sformułowanie jej postanowień.
19. Czy testament zmienia skutki zrzeczenia się dziedziczenia?
Zrzeczenie dotyczy tylko dziedziczenia ustawowego. Spadkodawca może Cię powołać w testamencie, a wtedy dziedziczysz jako spadkobierca testamentowy, mimo że zrzekłeś się dziedziczenia ustawowego. Jest to jedna z najważniejszych różnic między zrzeczeniem się dziedziczenia a odrzuceniem spadku.
20. Czy mogę zrzec się tylko zachowku?
Tak, możliwe jest zawarcie umowy o zrzeczenie się zachowku (art. 1049 k.c. w zw. z art. 1048 k.c. w interpretacji orzecznictwa). Umowa taka wymaga formy aktu notarialnego. Możesz też w umowie o zrzeczenie się dziedziczenia zastrzec zachowanie prawa do zachowku.
21. Gdzie mogę umówić się na konsultację w sprawie spadku z adwokatem w Trójmieście?
Kancelaria Adwokacka Wojciecha Borowika prowadzi sprawy w Gdańsku, Gdyni, Sopocie oraz w innych miastach województwa pomorskiego (Wejherowo, Tczew, Malbork). Możesz umówić się na konsultację stacjonarną lub online. Kontakt dostępny na stronie www.adwokatborowik.pl. Kancelaria oferuje elastyczne godziny konsultacji dostosowane do potrzeb klientów.
22. Czy adwokat pomoże mi, jeśli jestem z innego regionu Polski?
Tak, Kancelaria obsługuje klientów z całej Polski. Sprawy spadkowe można prowadzić zdalnie, a reprezentacja przed sądem odbywa się w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Dzięki nowoczesnym technologiom możesz otrzymać profesjonalną pomoc prawną bez względu na miejsce zamieszkania.
23. Czy mogę zmienić decyzję po złożeniu oświadczenia o przyjęciu spadku?
Tylko wyjątkowo, jeśli wykazałeś, że działałeś pod wpływem błędu lub groźby i uzyskasz zatwierdzenie sądu (art. 1019 k.c.). Orzecznictwo jest restrykcyjne – lekkomyślność czy nieznajomość prawa nie wystarczą. Postępowanie jest skomplikowane i wymaga wykazania, że błąd był istotny i usprawiedliwiony okolicznościami sprawy.
24. Jakie są najnowsze zmiany w prawie spadkowym?
Od 18 października 2015 r. brak oświadczenia spadkowego w terminie 6 miesięcy skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (wcześniej oznaczało przyjęcie wprost). Nowelizacja zwiększyła ochronę spadkobierców przed nieograniczoną odpowiedzialnością za długi. To jedna z najważniejszych zmian w prawie spadkowym ostatnich lat.
25. Dlaczego warto skontaktować się z adwokatem Wojciechem Borowikiem?
Adwokat Wojciech Borowik specjalizuje się w prawie spadkowym i prowadzi sprawy na terenie województwa pomorskiego (Gdańsk, Gdynia, Sopot, Wejherowo, Tczew, Malbork) oraz online dla klientów z całej Polski. Oferuje kompleksową obsługę: od konsultacji i analizy dokumentacji, przez przygotowanie oświadczeń i reprezentację przed sądem, po negocjacje z wierzycielami i współspadkobiercami. Jeżeli szukasz najlepszego prawnika w sprawach dotyczących spadków, zachowku, odrzucenia lub przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza – Kancelaria Adwokacka Wojciecha Borowika jest właściwym wyborem.
26. Jak długo trwa postępowanie spadkowe?
Czas trwania postępowania spadkowego zależy od złożoności sprawy. Proste przypadki (złożenie oświadczenia o odrzuceniu lub przyjęciu spadku) można załatwić w ciągu kilku dni. Sprawy wymagające zgody sądu opiekuńczego mogą trwać 1-3 miesiące. Postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem trwają zwykle 6-12 miesięcy, w zależności od obciążenia sądu i złożoności sprawy.
27. Czy mogę odrzucić spadek, jeśli jestem w ciąży?
Tak, możesz odrzucić spadek będąc w ciąży. Dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone, ma zdolność dziedziczenia, jeśli urodzi się żywe. Jeśli odrzucisz spadek, a później urodzi się dziecko, ono również będzie mogło złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku (przez przedstawiciela ustawowego, za zgodą sądu opiekuńczego lub zgoda obojga rodziców mających władze rodzicielską bez zgody sądu
28. Co się dzieje z długami spadkowymi po odrzuceniu spadku przez wszystkich spadkobierców?
Jeśli wszyscy spadkobiercy odrzucą spadek, przejmuje go gmina lub Skarb Państwa. Wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń, ale tylko do wartości przejętych aktywów spadkowych. Gmina lub Skarb Państwa nie odpowiadają za długi spadkowe swoim majątkiem – odpowiedzialność jest ograniczona do wartości spadku.
29. Czy mogę odrzucić spadek po osobie, która sama odrzuciła spadek po kimś innym?
Tak, jeśli w wyniku odrzucenia spadku przez poprzedniego spadkobiercę zostałeś powołany do dziedziczenia, masz prawo złożyć własne oświadczenie o odrzuceniu spadku. Termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym dowiedziałeś się o swoim powołaniu do spadku w wyniku odrzucenia przez poprzednika.
30. Jak sprawdzić, czy spadkodawca nie zawarł umowy o zrzeczenie się dziedziczenia?
Umowy o zrzeczenie się dziedziczenia są zawierane w formie aktu notarialnego, więc można je sprawdzić u notariuszy, którzy mogli je sporządzić. Nie ma centralnego rejestru takich umów, ale notariusze prowadzą repertoria swoich czynności. Warto zapytać spadkodawcę za życia lub sprawdzić jego dokumenty po śmierci.
Podstawy prawne: art. 922–1087 k.c. (Księga czwarta – Spadki), art. 1012–1024 k.c. (przyjęcie i odrzucenie spadku), art. 1031 k.c. (odpowiedzialność za długi spadkowe), art. 1048–1049 k.c. (zrzeczenie się dziedziczenia), art. 84–88 k.c. (wady oświadczenia woli), art. 98, 101, 156–162 k.r.o. (reprezentacja małoletnich i zgoda sądu opiekuńczego), art. 690 k.p.c. (postępowanie o zatwierdzenie uchylenia się).
Orzecznictwo: m.in. postanowienia SN: IV CK 799/04, II CSK 172/12, III CZP 77/13, CSK 136/25 oraz uchwała SN III CZP 53/07.
