Odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkodawcy

Spadek to często nie tylko korzyści w postaci majątku, lecz także również obowiązek, polegający na konieczności spłaty długów pozostawionych po spadkodawcy. Zgodnie z art. 922 kodeksu cywilnego, przyjmując spadek co do zasady wstępujemy we wszystkie prawa i obowiązki spadkodawcy. To właśnie sposób, w jaki przyjmiemy spadek ma wpływ na zakres odpowiedzialności za długi.

Poprzez przyjęcie spadku wprost, musimy pamiętać o tym, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi bez ograniczenia – zarówno z majątku wchodzącego w skład spadku, jak i z majątku osobistego, tego posiadanego obecnie, jak i w przyszłości.

Warto podkreślić, że dnia 18 października 2015 roku weszła w życie zasada, zgodnie z którą każdy spadkobierca, który nie złoży w terminie 6 miesięcy od dnia powołania do spadku oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu, uważany jest za przyjmującego spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Przed tą datą osoby nieskładające oświadczenia w powyższym terminie traktowane były jak przyjmujące spadek wprost. Zatem przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza niejako “automatycznie” – w przypadku braku złożenia oświadczenia w ustawowym terminie – dotyczy wyłącznie tych spadków, które zostały otwarte po 18 października 2015 roku.

Ma to o tyle istotne znaczenie, że w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiedzialność za długi spadkowe ogranicza się wyłącznie do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza czynnego stanu spadku. Nie dotyczy to sytuacji, w której spadkobierca w sposób podstępny zataił jakąś część majątku wchodzącego w skład masy spadkowej, albo zgłosił długi, które faktycznie nie istniały. Ograniczenie wspomnianej zasady ma miejsce również wtedy, gdy spadkobierca – wiedząc o istnieniu pewnych długów spadkowych – spłaca inne. Korzystanie z dobrodziejstwa inwentarza jest zatem ściśle uzależnione od rzetelności działania spadkobierców. Faworyzowanie części wierzycieli, powodujące pokrzywdzenie innych skutkuje poszerzeniem odpowiedzialności wobec tych, którzy zostali pominięci – spadkobierca zmuszony jest wówczas do poniesienia odpowiedzialności za długi nieuwzględnione, nawet jeżeli wykraczałyby one poza wartość stanu czynnego spadku, do takiej wysokości, jak gdyby spłacał on wszystkie długi spadkowe. Z kolei w sytuacji zachowań, mających na celu sfałszowanie stanu spadku, następuje całkowita utrata przywileju w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe do chwili dokonania działu spadku. Odpowiedzialność solidarna oznacza, że wierzyciele spadkodawcy mają możliwość dochodzenia i egzekwowania należności od jednego, bądź od wszystkich spadkobierców. Wybór w tym zakresie należy do wierzyciela. To dział spadku, a nie stwierdzenie jego nabycia, ogranicza prawa wierzyciela w tym zakresie, który wówczas ma możliwość zaspokojenia swoich wierzytelności jedynie od poszczególnych spadkobierców i tylko do wysokości, która odpowiada ich udziałowi w spadku.