Sprawa karna o znęcanie

Artykuł 207 kodeksu karnego – Znęcanie wskazuje, że kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Potocznie pojęciem znęcania objęte są intensywne działania sprawcy polegające na dręczeniu ofiary i powodujące u niej znaczne dolegliwości.

W tym artykule dowiesz się: 

• Na czym polega przestępstwo znęcania się?
• Jakie są formy znęcania się, sprawa karna o znęcanie psychiczne
• Jakie są skutki znęcania się?
• Co grozi za popełnienie przestępstwa znęcania się?
• Przykładowe zachowania
• Dowody w sprawie o znęcanie się

Na czym polega przestępstwo znęcania się?

Przestępstwo opisane w art. 207 kodeksu karnego polega na stosowaniu przemocy fizycznej i psychicznej wobec osoby najbliższej lub innej osoby pozostającej w stosunku zależności od sprawcy. Osobą najbliższą zgodnie z kodeksem karnym jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Pojęcie znęcania się oznacza zazwyczaj powtarzające zachowania się sprawcy naruszające dobra pokrzywdzonego.

Jakie są formy znęcania się?

Znęcanie może przybrać formy przemocy fizycznej lub psychicznej. Przemoc psychiczna określana jest często potocznie jako przemoc w ?białych rękawiczkach? z powodu trudności w zgromadzeniu dowodów znęcania się psychicznego.

Przemoc fizyczna może polegać na: szarpaniu, kopaniu, popychaniu, obezwładnianiu, duszeniu, odpychaniu, przytrzymywaniu, policzkowaniu, biciu otwartą ręką, pięściami, różnymi przedmiotami, przypalaniu papierosem, pozostawieniu w niebezpiecznym miejscu, nieudzieleniu niezbędnej pomocy. Każda czynność naruszająca nietykalność cielesną może być uznana za formę znęcania się.

Przemoc psychiczna to np.: wyśmiewanie opinii, poglądów, przekonań, religii, pochodzenia, narzucanie swojego zdania, stałe ocenianie, nadmierna krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolowanie, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi ludźmi, wymuszanie posłuszeństwa i podporządkowania, ograniczanie snu, pożywienia i schronienia, wyzywanie, używanie wulgarnych epitetów, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, stosowanie gróźb, szantażowanie. Także przemoc ekonomiczna i seksualna stanowi formę znęcania się sprawcy nad pokrzywdzonym.

W tym miejscu warto wspomnieć, że od 1 sierpnia 2010 r. obowiązuje w Polsce odrębna regulacja a mianowicie zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci art 96(1) KRIO Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Jakie są skutki znęcania się?

Najczęstszymi skutkami przestępstwa znęcania się są: urazy, rany, złamania, stłuczenia, zadrapania, siniaki, poparzenia, zespół stresu pourazowego, życie w chronicznym stresie, poczuciu zagrożenia, strachu, lęku, napady paniki, bezsenność, zaburzenia psychosomatyczne, zniszczenie poczucia mocy sprawczej ofiary, poczucia własnej wartości i godności, uniemożliwienie podjęcia jakichkolwiek działań niezgodnych z zasadą posłuszeństwa, osłabienie psychicznych i fizycznych zdolności stawiania oporu oraz odizolowanie od innych, całkowite uzależnienie ofiary od sprawcy, pozostawanie w ciągłym strachu.

Co grozi za popełnienie przestępstwa znęcania się?

Przestępstwo znęcania się zagrożone jest karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Jeżeli ofiarą przestępstwa jest osoba nieporadna ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jeżeli znęcanie się jest połączone ze szczególnym okrucieństwem sprawcy grozi kara od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności. W wypadku gdy pokrzywdzony w wyniku znęcania się targnie się na własne życie kara pozbawienia wolności może wynieść od 2 do 12 lat.

Przestępstwo znęcania się stanowi jedno z najczęściej wykrywanych czynów przez organy ścigania. Podstawą skazania sprawcy muszą być starannie zebrane dowody wykazujące, że doszło do przemocy fizycznej i psychicznej. W tym celu warto skonsultować się z adwokatem w celu oceny sytuacji procesowej zarówno pokrzywdzonego jaki i podejrzanego o popełnienie przestępstwa znęcania się.

Od przestępstwa znęcania należy odróżniać surowe metody wychowawcze.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 października 2000 r., sygn. akt WA 37/00: ?Zadawanie cierpień moralnych, psychicznych osobie pokrzywdzonej w celu jej udręczenia, poniżenia lub dokuczenia albo wyrządzenia jej innej przykrości, bez względu na rodzaj pobudek nie będzie stanowiło “znęcania się” w rozumieniu art. 207 § 1 k.k. skoro nie miały one charakteru działań “dotkliwych” i “ponad miarę”, a więc swą intensywnością wykraczających poza granice zwyczajnego naruszenia nietykalności fizycznej, znieważenia, poniżenia, czy innego naruszenia czci pokrzywdzonej. Kryterium podmiotowo-przedmiotowe zachowania się sprawcy, wyczerpującego znamiona czynu określonego w art. 184 § 1 k.k. z 1969 r. (obecnie art. 207 § 1 k.k.), na pewno nie może ograniczać się tylko do systematyczności lub zwartego czasowo lub miejscowo zdarzenia, jeżeli nie towarzyszy temu intensywność, dotkliwość i poniżanie w eskalacji ponad miarę oraz cel przewidziany w pojedynczych czynnościach naruszających różne dobra chronione prawem (np. nietykalność osobista, godność osobista, mienie)?.

Przykładowe zachowania:

• bicie po twarzy, ciele, zadawanie cierpień fizycznych,
• opluwanie,
• szarpanie za odzież,
• wulgarne zwracanie się do osoby pokrzywdzonej,
• obraźliwe nazywanie pokrzywdzonego,
• wszczynanie awantur domowych,
• zmuszanie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania,
• uniemożliwianie korzystania z samochodu, pomieszczeń, telewizora, telefonu,
• odsunięcie od wychowywania dzieci,
• nie wyrażanie zgody na odwiedzanie pokrzywdzonego w domu przez inne osoby.

Warto przy tym przytoczyć wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 października 2012 r., sygn. akt II AKa 394/12, w którym to sąd ten stwierdził, że: ?Fakt nadużywania przez oskarżonego alkoholu, organizowanie w mieszkaniu libacji alkoholowych, czy też zanieczyszczanie mieszkania nie może uchodzić za jeden z elementów przestępstwa znęcania. Zachowania te nie stanowiły aktów agresji skierowanej przeciwko pokrzywdzonemu, lecz były przejawami stylu życia oskarżonego jako osoby uzależnionej od alkoholu. Jakkolwiek może on być oceniany negatywnie, budzić dezaprobatę pokrzywdzonego i być uciążliwy dla otoczenia, to jednak nie podlega penalizacji. Prawdą jest, że zachowanie oskarżonego utrudniało pokrzywdzonemu wypoczynek, stanowiło przeszkodę w zapraszaniu do mieszkania znajomych, ale trudno byłoby to uznać za znęcanie się w rozumieniu art. 207 § 1 k.k. Nie wydaje się zresztą aby te skutki zachowania oskarżonego były wyjątkowo uciążliwe dla pokrzywdzonego, jeżeli z własnej woli decydował się na wspólne zamieszkiwanie z nim?.

Dowody w sprawie o znęcanie się

Najważniejszą kwestią w postępowaniu karnym jest zgromadzenie  dowodów i ich ocena.. Bez dowodów nie ma możliwości wykazania winy sprawcy, a jeśli nie ma sprawstwa, nie ma możliwości ustalenia odpowiedzialności karnej za dany czyn. Tym samym już na etapie składania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa z art. 207 k.k., czy też w sytuacji udawania się na przesłuchanie w charakterze świadka/podejrzanego, zwracamy uwagę, że niezbędne jest poinformowanie organów ścigania o posiadanym materiale dowodowym.

Dowodami w sprawie mogą być przykładowo:

• świadkowie bezpośredni, w tym także małoletnie dzieci stron,
• świadkowie z zasłyszenia tj. osoby, którym mówiono o znęcaniu się,
• nagrania video i audio, które to w postępowaniu karnym mogą zostać dopuszczane,
• wiadomości tekstowe, smsy, e-maile,
• dokumentacja medyczna, w tym dokumentacja z leczenia psychiatrycznego, terapii psychologicznej,
• dokumentacja fotograficzna obrażeń,
• obdukcje lekarskie,
• dokumentacja zgromadzona w związku z procedurą niebieskiej karty.

Jeżeli sami zamierzamy złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa polecam zastosować dla tej czynności formę pisemną i od razu załączyć posiadane dowody z dokumentów czy nagrania. Zawiadomienie należy skierować do Prokuratury Rejonowej właściwej ze względu na miejsce popełnienia czynu zabronionego. W zawiadomieniu powinno się podać swoje dane, dane domniemanego sprawcy, wskazać na czas i miejsce popełnienia czynu, opisać szczegółowo na czym polegało znęcanie się, a także wnieść o przeprowadzenie dowodów. Polecane jest także zgłoszenie się do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego.  Złożenie zawiadomienia inicjuje postępowanie karne w tej sprawie.

W sytuacji, gdy zostaniemy wezwani na przesłuchanie w charakterze świadka/podejrzanego,  podjęcie decyzji o tym, czy i kiedy udzielać informacji/załączać dowody, ma już tak zindywidualizowany charakter, że konieczne jest skonsultowanie się z obrońcą, adwokatem od spraw karnych.